Prototip kısaca bir biçimin ya da nesnenin ilk örneği demektir. Yazılım, donanım ve tasarım gibi alanlarda sıklıkla kullanılan prototip terimi, herhangi bir soyut düşüncenin çeşitli araçlar kullanılarak oluşturulmuş somut ve ardılları için örnek olma özelliğine sahip ilk ifadesidir.

Özetlemek gerekirse ürünün, nihai halini almadan ve üretimine geçilmeden önceki son hali diyebiliriz. Prototip kolaylıkla anlaşılabilecek bir kavram; ancak prototip ne işe yarar, prototipleme nasıl yapılır, prototip çeşitleri nelerdir ve hangi prototip türü nerede kullanılmalıdır gibi konuları anlamak daha karmaşık olabilir.

Prototip Ne İşe Yarar?

• Ürünün son haline giden süreçte temel adımlardan biridir ve gelecekteki adımların işe yararlığını denetlemenin önemli bir yoludur.
• Fikrin temelini ifade eder ve geliştirme sürecinin nasıl ilerleyeceğine dair yol gösterici niteliktedir.
• Nihai ürünün denetlenebilir, test edilebilir, değiştirilebilir, geliştirilebilir ve deneyimlenebilir ilk modeli olma özelliklerini taşır.
• Önerilen ürünün ana işlevsel yeteneklerini sağlaması açısından fikrin doğru ifade edilebilmesi için önemlidir.
• Fikirler, hayaller gibi soyut durumların sözel ifadesinin yeterli olmadığı durumlarda somut bir ifade aracı olarak kullanılır.

Prototip oluşturma (prototipleme), endüstriyel üretim, mimarlık, sinema ya da yazılım gibi alanlarda sıklıkla kullanılır. Tasarımcılar, mühendisler ve proje geliştiriciler prototip oluşturarak nihai ürüne giden süreci çok daha zengin ve verimli bir şekilde kurgulayabilir, başkalarına aktarabilir.

Prototipleme ve Faydaları

Prototipleme (prototip oluşturma) ile bir fikrin, ürün veya yazılım tasarımının, herhangi bir sürecin, hizmetin ya da teknolojinin ilk örneğinin belirgin bir şekilde ifade edilmesi sağlanır. Öte yandan prototiplerinizin detaylandırılması ürünün son hali için belirlenen gerekliliklere göre değişebilir. Ayrıca detaylandırmanın derecesine süreç içerisinde gelişen durumlara göre de karar verilebilir. Detay arttıkça son ürünün başarısı da o kadar iyi bir şekilde test edilmiş olur.

Prototipleme ile;

• Ürününüzün geleceği hakkında net bir fikir edinebilirsiniz. Prototipleme size erken ve çok ucuz bir başarısızlık sağlayabilir.
• Ürününüzün neye benzeyeceği, nasıl çalışacağı, boyutları gibi pek çok özelliği hakkında gerçekçi bir fikir edinmiş olursunuz. Böylelikle ürün geliştirme sürecini daha sağlıklı bir şekilde yürütebilirsiniz. Ürününüzü daha iyi anlayabilir; kullanım ya da görünüm açısından olası kusurlarını inceleyebilir; mevcut problemlerini ve eksiklerini daha iyi görebilir; ihtiyaçları ne kadar karşıladığını ölçebilir; yeni özelliklerin gerekliliğini analiz edebilirsiniz. Kısacası nihai ürününüzü geliştirmek için gereken iyileştirmeleri yapabilirsiniz.
• Üretim süreci stratejinizi doğru planlayabilir; öngörülemeyen problemleri, eksiklikleri ya da çeşitli olumsuz durumları görebilir ve giderebilirsiniz. Böylelikle kaynaklarınızı doğru yönlendirebilir; zamandan ve emekten tasarruf edebilir; ileride karşılaşacağınız olası problemleri ve riskleri en aza indirebilirsiniz.
• Karmaşık durumları kolayca açıklayabilirsiniz. Müşterilerinizin olası sorularına kolaylıkla cevap verebilir, ürününüzü daha iyi ifade edebilirsiniz.
• Fikirlerinizi potansiyel yatırımcılarınıza anlatmanız ve destek bulmanız kolaylaşabilir.
• Ürününüzün farklı özelliklerde olan versiyonlarını görebilir ve gösterebilirsiniz. Örneğin rengi, malzemesi, biçimi gibi özelliklerinin değiştirilmesinin farklı farklı etkilerini gözlemleyebilirsiniz.
• Seri üretime geçmeden önce farklı kullanıcı gruplarıyla kullanıcı deneyimini test edebilirsiniz.
• Bireysel yaratıcılığınızı geliştirebilirsiniz. Prototipleme, çeşitli denemeler, yanılmalar, başarılı ve başarısız sonuçlardan sonra kendinizi de keşfedebildiğiniz bir sürece dönüşebilir.
• Disiplinlerarası bir çalışma söz konusu olduğunda prototipleme sayesinde farklı disiplinlerle çok daha kolay ortak çalışma gerçekleştirilebilir.

Prototip Çeşitleri Nelerdir?

İyi bir prototip, ürünü temsil yeteneği bakımından güçlü olmalıdır. Ürünün nasıl görüneceğini ya da nasıl çalışacağını anlatabilmelidir. Aynı zamanda ürünün temel fonksiyonlarını yerine getirebilmelidir. Bu bağlamda da sürecin hangi aşamasında olduğunuza göre prototip çeşitleri arasından amacınıza en uygun olanı seçmek çok önemlidir. Kısacası süreç boyunca kullandığınız prototip çeşitleri farklılık gösterebilir. Prototipler, bir tasarımın farklı yönlerine dair çeşitli veriler ortaya koyacağı için tasarım süreci, birkaç yöntemi kapsayacak şekilde kurgulanabilir. Hangi aşamada hangi anlatımın daha verimli olacağına dair baştan bir plan yapmanız işlerinizi kolaylaştıracaktır.

• Fikrinizin en iyi ifadesini hangi yöntemle, nasıl anlatabilirsiniz?
• Prototip oluşturmanızın amacı nedir?
• Kimin için prototip oluşturuyorsunuz?

Prototipleme sürecinde bu tür soruları kendinize sorarak en uygun yönteme karar vermelisiniz.

Sürecin başında tasarımınızın basit işlevsel yönlerini anlayabilmek ve anlatabilmek için basit/ilkel bir prototipleme ile başlayabilirsiniz. Ürününüzün temel niteliklerini sağlayan bir tasarım doğrulama prototipi ile tasarımınızdaki iyileştirilmesi ya da geliştirilmesi gereken kısımları tespit edebilirsiniz. Süreç ilerledikçe ihtiyaçlarınıza yönelik olarak başka yöntemlere geçilebilir. Örneğin ilk yatırımcı sunumunuzda ürününüzün görsel taraflarını vurgulamak isterseniz görsel prototipleme yardımı ile ürününüzün işlevselliğinden bağımsız ve ‘yüzey’ini ortaya çıkartarak nasıl görüneceğini anlatabilirsiniz.

İlerleyen süreçte ürünün temel işlevlerini ortaya koyabilecek düzeyde işlevsel prototipleme yapabilirsiniz. Ürünün kullanıcı ile kuracağı etkileşimi gösterebilmek için görünüş ve işlevsel açıdan yeterliliği sağlanmış kullanıcı deneyimi prototipi yapabilirsiniz. Ve nihayetinde de ürünün işlevselliğinin tam olarak kontrol edilebilmesi için seri üretime ya da kullanıma geçilmeden önce bütün işlevlerini yerine getirebilen çalışan bir prototip yapabilir ve her şeyi son kez kontrol edebilirsiniz.

Prototip çeşitleri, kağıt üzerinde bir çizim, dijital ortamda bir simülasyon, ölçekli maket, fotoğraf ya da video gibi ifade araçlarını içerebilir. Öte yandan prototip çeşitleri, 2B ya da 3B olmalarına, sanal ya da fiziksel ortamda üretilmiş olmalarına göre farklı başlıklar altında gruplanabilir.

Yaygın olarak kullanılan birkaç prototipleme yöntemi:

• Ölçekli Maket: Mimari yapı, otomobil, uçak gibi büyük bir ürünün tamamının ya da bir kısmının çok daha küçük ve belirli bir ölçekteki maketi. Ürünü daha iyi anlayabilmek, bütün olarak kavrayabilmek, sunumunu daha kolay yapabilmek gibi sebeplerle kullanılabilir.
• Eskiz: Bir fikri somut olarak ifade edebilmek için fiziksel ya da sanal ortamda yapılan iki ya da üç boyutlu çizimler.
• Storyboard (Resimli Taslak): Peşi sıra gerçekleşen bir dizi olayı göstermek için kullanılan çizim yöntemi. Projenin, konunun, hikayenin, olayların nasıl ilerlediğini görselleştirmek amacıyla yapılan renkli ya da siyah-beyaz çizimler, çekilen fotoğraflar. Sinemada kullanıldığı gibi, kullanıcı etkileşimini gösterebilmek gibi nedenlerle çeşitli projelerde de kullanılabilir.
• Mimari Animasyon: 3D tasarım programları aracılığıyla yapının sanal ortamda üretilmesi.
• Demo: Film, şarkı, görsel tasarım, oyun, bilgisayar programı gibi bir eserin kısa ve sınırlı versiyonu.
• Simülasyon: Ürünlerin fiziksel dünyadaki performansını tahmin etmek için bilgisayar yazılımları sayesinde ürünü sanal ortamda modellenmesi. Böylelikle projenin ya da ürünün nasıl çalıştığı, nasıl daha verimli çalışabileceği, farklı stratejiler geliştirmenin gerekliliği gibi konular ölçülebilir, değerlendirilebilir.
• 3D Baskı: Teknolojinin gelişimiyle birlikte en çok kullanılan prototipleme araçlarından biri de 3D yazıcılar. Bilgisayar ortamında modellediğiniz bir tasarımı 3D baskı ile fiziksel olarak üretip, işlevsel kontrollerini yapabilir ve geliştirme süreci için somut bir materyal olarak kullanabilirsiniz.