Atatürk’ün Anzaklara Yazdığı Mektup
Gelibolu Yarımadası’ndaki Osmanlı Ordusu Komutanı, daha sonra Atatürk olarak bilinecek olan Mustafa Kemal, Osmanlı 19. Tümeni’nin genç komutanıydı. Kemal, 25 Nisan 1915’te Osmanlı mevzilerini savunmada çok önemli bir rol oynadı ve daha sonra Osmanlı karşı saldırılarının Sarı Bayır saldırısı sırasında Conk Bayır’ı yeniden ele geçirmesini sağladı.
Gelibolu seferi boyunca Türk birlikleri çok az para aldılar ya da hiç para almadılar ve çoğu asker çıplak ayakla savaştı. Çaresizlik içinde ölü askerlerin bot ve kıyafetlerini kullandılar. Bazıları üniformalarını yapıştırmak için kum torbalarının malzemelerini kullandılar. Osmanlı birlikleri arasında yiyecek ve tıbbi malzeme kıtlığı vardı ve ciddi yaralar sıklıkla ölümle sonuçlanıyordu.
Müttefikler gibi Osmanlı Ordusu da yaralılarını Anzak Koyu’ndan tahliye ederken sorunlarla karşılaştı. Gelibolu’daki sınırlı tıbbi tesislerle, yaralı Osmanlı askerlerinin yarımadanın diğer tarafındaki hastane gemilerine gönderilmesi gerekiyordu. Bu, 8-10 saat sürebildiği için birçok Osmanlı askeri tahliyeyi beklerken ölüyordu.
Osmanlı Ordusunun çoğu okuma yazma bilmiyordu. Askerlerin yalnızca yüzde beşi okuma yazma biliyordu. Okuyup yazabilen askerler çatışmaya ara verildikçe mektup yazıp evlerine yolluyorlardı. Sonrasında da cevap mektuplarını hevesle bekliyorlardı. Bazen cevap gelene kadar mektubu yazan asker çoktan hayatını kaybetmiş oluyordu. Savaş sırasında ve sonrasında yazılmış olan mektuplardan en etkileyici samimiyetle yazılmış, Atatürk’ten Anzaklara mektuptur.
Birinci dünya savaşı sırasında Çanakkale’de Osmanlı güçlerinin komutanı ve daha sonra modern Türkiye’nin kurucusu olan Mustafa Kemal Atatürk’e atfedilen ünlü, yürek parçalayan sözler, Gelibolu’daki Anzak Koyu’nda olmak üzere üç kıtada anıtsal yapılarda şu an can bulmaktadır. Bob Hawke’den Kevin Rudd’a ve Tony Abbott’a kadar Avustralya başbakanlarının bir alayı, Avustralya ile Türkiye arasında, 8.700 Avustralya ve 80.000’den fazla Osmanlı askerinin vefat ettiği 1915 Gelibolu seferinin milletler arasında özel bir bağ kurduğunu belirtmişlerdir. 1934’te yazılan ve Avustralya’da yas tutan Anzak anneleri için yürekten bir teselli olarak yorumlanan bu duygusal kelimelerin gerçekliği, Atatürk‘ün şimdiye kadar yazdığı ya da söylediği en kalbe dokunan sözler arasındadır.
“Bu topraklarda kanlarını döken ve hayatını kaybeden kahramanlar… Artık dostane bir ülkenin topraklarında yatıyorsunuz. Bu nedenle huzur içinde yatınız. Memleketimizde Mehmetçiklerimiz ve onlarla yan yana yatanlar arasında bir fark yoktur. Siz, oğullarını uzak ülkelerden gönderen anneler, gözyaşlarınızı siliniz. Oğullarınız şimdi bizim bağrımızdahuzurla yatmaktadırlar. Bu topraklarda hayatlarını kaybettikten sonra onlar bizim oğullarımız olmuşlardır. ”
Bir Anzak Annesi Tarafından Atatürk’ün Sözlerine Cevap Mektubu
“Sözlerinizin samimiyeti Gelibolu’da yitip giden oğullarımız için hissettiğimiz üzüntümüzü hafifletti ve gözyaşlarımızı dindirdi. Sözlerinizbizi, bir anne olarak teselli etti. Şimdi, oğullarımızın ebedi dinlenmelerinde huzur içinde yattıklarından eminiz. Ekselansları kabul ederse, size bizler de ‘Ata’ demek istiyoruz.Çünkü oğullarımızın mezarlarının başında söyledikleriniz sadece kendi babaları tarafından söylenebilirdi. Tüm anneler adına çocuklarımızı baba sevgisiyle kucaklayan Büyük Ata’ya saygımızı, sevgimizi ve şükranlarımızı iletiyoruz. ‘’
Gelibolu’da Savaşan Anzaklar Kimlerdi?
1914’te Avrupa’dan gelen raporlar gittikçe umutsuz tahminleri iletiyordu. Avrupa giderek daha güçlü bir Alman imparatorluğu ile rakip İngiliz, Fransız ve Rus ittifakı arasındaki çatışmada savaşa doğru ilerliyordu.
İngiltere Pazartesi günü işe döndükten sonra Almanya’ya savaş ilan edildi ve bildiri tüm İngiliz İmparatorluğu’nu içeriyordu. Avustralya Başbakanı Joseph Cook, “Eski ülkemiz savaştaysa, biz de öyleyiz” dedi.
Avustralya bir seçim kampanyasının ortasındaydı. Muhalefet lideri Andrew Fisher, Büyük Britanya’ya Almanya ile herhangi bir çatışmada “son adamımıza ve son şilinimize kadar Büyük Britanya’ya yardım edeceğiz” sözünü vermişti. Ve Başbakan şöyle cevap verdi. ‘’Bizim görevimiz oldukça açık. Kemerlerimizi kuşanmak ve İngiliz olduğumuzu hatırlamak’.
Savaşın patlak vermesiyle ise neredeyse sevinç yaşandı. Çoğu, savaşın Noel zamanı tamamlanacağını düşünüyordu. Erkekler heyecanla, macerayı kaçırmak istemedikleri için askerealım merkezlerine koştu. Kanada 30.000 asker teklif etti; Avustralya 20.000 kişi vaad etti ve Yeni Zelanda zaten zorunlu askeri eğitim alıyordu. Savaş için Avustralya’da yeni bir gönüllü ordusu yetiştirildi. Bu orduya Avustralya İmparatorluk Gücü (AIF) ismi verildi. Askere alım, savaş ilanından sonraki günlerde başladı. Çok genç olanlar yaşlarını büyülttü ve çoğu da kabul edildi.
Bir aydan az bir süre içinde, başkenti onlara katılmaya teşvik etmek amacıyla büyük şehirlerde yürüyüşler yapıldı. Maaşları yüksekti ve birçoğu savaşın yakında biteceğini düşünüyordu. İngiltere donanması ve ordusu Alman düşmanıyla elbette ki inanılmaz bir şekilde mücadele edecekti.
Avustralya Bölümü ile konvoy Ekim ayı sonunda toplandı ve daha sonra Yeni Zelandalılar aralarına katıldı. Avustralya ve Yeni Zelanda Kolordusu – Anzaklar – Avrupa’yı Süveyş kanalı üzerinden geçtiler ancak Anzaklar Mısır’da, savaşta Almanya’ya katılan Türklere karşı harekete hazır hale gelmek adına piramitlerin yakınında kampa girdiler.
Almanya’nın doğu cephesinde savaşan Ruslar, İngilizlerin ve Fransızların, Rusya üzerindeki baskının azalması için Türklerle mücadele etmelerini istedi. Anzaklar, Gelibolu’da korkunç bir ateş deneyimiyle İngilizlere ve Fransızlara katıldı. İngiliz komutanlar, Gelibolu yarımadasının “çok kolay şartlarda düşmeye açık” olacağını ve Türklerin onlara karşılık vermek için sadece 40.000 askerleri bulunacağını tahmin ediyorlardı.
Anzak Koyu – Nisan 1915
25 Nisan 1915’te Anzaklar Gelibolu yarımadasında zor ve ıssız bir yere indi ve Türkler onlar için hazır görünüyordu. Anzaklar, dikenlerle kaplı bir dizi kayalık yükseklik üzerinde çok az ilerleme kaydetti. Anzaklar, İngilizler ve Fransızlar büyük maliyetle küçük ilerlemeler kaydediyorlardı.Öte yandan Türkler ellerini güçlendirirken güçleri kayıplar ve hastalıklarla boşa harcanıyorlardı.
Ağustos ayında Türklere karşı başka bir saldırı yapıldı, kayıplar ağırdı, ancak başarısız olundu ve yenilgi kaçınılmazdı. Gelibolu çıkartması kendileri için koca bir felaketti. Askeri sansür gerçek hikayenin anlatılmasını engelledi. Ancak Avustralyalı genç bir gazeteci KeithMurdoch(Avustralya’nın babası, gazete kralı RupertMurdoch), Çanakkale felaketinin ölçeği hakkındaki hikayeyi, İngiliz askeri kuruluşundan İngiltere Başbakanı David Lloyd George’a gönderen Avustralya Başbakanı’na geri götürdü. Bu doğrudan İngiliz askeri komutanı SirIanHamilton’ın bir kez daha üst düzey askeri pozisyonda görevden alınmasına yol açtı.
İngiliz Hükümeti tahliye emri verdi. Gündüzleri, Anzaklar saldırılarını daha fazla Anzak’ın iniş yaptığı bölgeden gözlemlemeye devam ediyorlardır. Gece tüm güçler çekiliyorlardı, sadece düzensiz tüfek ve silah sesleri duyuluyordu. 20 Aralık 1915’te Anzakların boş hendeklerini bombalamaya devam eden Türkler tarafından fark edilmeden Anzakların geri çekilmesi tamamlandı. 9 Ocak 1916’da Türkler, Gelibolu’daki son saldırılarını gerçekleştirdiler. Tahliye, Müttefikler’in Gelibolu’daki en başarılı operasyonu olmuştu.
Gelibolu’da bir İngiliz Kraliyet Komisyonu, başarısızlık riskinin başından beri başarı şansından daha ağır bastığı sonucuna vardı. İngilizler, 33.512 ölü sayısı ile Gelibolu savaşında 468.000 askerkatkısında bulunmuştu. 7.636 kişi kayıp ve 78.000 kişi ise yaralıydı. Anzaklar Gelibolu’da 8.000 kişiyi kaybetti ve 18.000 kişi de yaralandı. Avustralya’nın o sırada beş milyon nüfusu vardı. 330.000 asker gönderdikleri savaşta 59.000 kişi ölmüştü. Nüfusu 1 milyon olan Yeni Zelanda, gönderilen 110.000 kişiden 18.000 kişiyi kaybetti ve 55.000 askerleri ise yaralandı. Bu Yeni Zelanda rakamları % 62 ileAnglosakson dünyasından tüm birimlerin en yüksek yüzdesini temsil etmektedir.
